Op zondag 4 december 2016 is geestelijk verzorger Marinus van den Berg, afkomstig uit Rotterdam, de gast van Zin-in-Zondag. Het thema is ‘over-leven’, waarbij het zowel om ‘over leven’ gaat als om ‘overleven’.

 

 

 

 

Nadat Zwanie van Rij de bijeenkomst heeft geopend, leest Pieter Veenstra een gedicht van Marinus voor, getiteld ‘Handen’

 

 

 

 

 

 

 

 

Daarna komt Marinus zelf aan het woord. Gedurende een ruim half uur neemt hij ons mee in zijn bespiegelingen, zijn mijmeringen over ‘kwaliteit van leven’ en het belang van veiligheid voor openheid in het contact met de ander.

 

Er wordt tegenwoordig veel gepraat, maar belangrijk is vooral ook om te luisteren, te luisteren naar fluisteren soms, naar de wat er achter de woorden zit, naar wat niet wordt gezegd. We kijken meestal eerst de kat uit de boom en pas als een mens zich emotioneel veilig voelt en het vertrouwen is gegroeid, zal er openheid komen, de vaardigheid ook om te geven en te ontvangen en te praten. Dan is er een veiligheidsklimaat, waarbij je je openstelt voor de VVV-er, de veilige vertrouwde vreemde.

Om dat te bereiken in het contact met de ander, is het vaak goed je oordelen op te schorten. Meningen en oordelen geven houvast, maar vaak zijn oordelen ook vooroordelen, gebaseerd op onvoldoende kennis over de achtergrond. We zeggen wel eens ‘Ik kan het mij voorstellen’, maar is dat ook zo? Het lijkt in onze tijd moeilijk om luisteraars te vinden bij wie je ononderbroken je misschien lange verhaal kunt doen. Het kan ook een hele opgave zijn om je helemaal open te stellen, zowel om te vertellen als om het verhaal te horen, omdat hetgeen je wilt zeggen of wat je te horen krijgt, indringend kan zijn en verlegenheid, onmacht en schaamte kan oproepen.

Spreken kan echter helpen, want je hoofd kan te zwaar worden als het vol zit met chaos. Marinus spreekt veel met mensen in de moeilijke fases van het leven en zegt schertsend: ‘Geestelijke verzorging lijkt soms wel luisteren naar poep.’ Wanneer mensen de controle over hun lichaamsfuncties verliezen, kan ze dit veel schaamte geven en het kan tot sociale isolatie leiden. Verzorgers kunnen met hun zorgende handen een groot verschil maken; daarbij is het belangrijk wat de handen zeggen: ‘denk er maar niet aan’ of ‘wat een ramp’…
In allerlei beroepen maken mensen leed van anderen mee en vaak wordt gezegd: ‘Je moet het niet mee naar huis nemen.’ Is dat wel een goed advies? Of moeten we met onze dierbaren blijven praten over de heftige dingen, zodat niet alles ‘op zolder’ komt te liggen, in een hoofd dat er niet meer mee kan omgaan? Moeten we immuun worden, mensen als machines zien die we repareren? Marinus noemt het boek van een neurochirurg die kankerpatiënt wordt: ‘Als de adem lucht wordt’, geschreven door Paul Kalanithi.

Er zijn op het punt van ‘overleven’ veel vragen: hoe zorg je dat je niet cynisch wordt, hoe bewaar je je humaniteit en spiritualiteit, hoe blijf je mens bij veel tragedie? We zijn immers niet altijd in staat om ‘de barmhartige Samaritaan’ te zijn; soms is het moeilijk het gesprek aan te gaan, bijvoorbeeld met mensen met afasie, die de woorden wel hebben, maar ze niet meer kunnen uitspreken.

Het valt simpelweg vaak niet mee om het ‘zware’ van mensen aan te kijken. Hoewel het enerzijds verlicht, kan het ook heel confronterend zijn, juist met de mensen die het dichtst bij ons staan, zoals partners, ouders en kinderen. Mensen kunnen zeggen: ‘Doe je dierbare maar weg, naar een tehuis’, maar daar zit de liefde tussen, de behoefte ook om de waardigheid van je dierbare te bewaren en te bewaken. Marinus noemt in deze context nog de term ‘leedconcurrentie’, de neiging van mensen om soms te zeggen: ‘Maar die ander heeft het nog veel zwaarder’, waarmee geen recht wordt gedaan aan de pijn die of het gemis dat iemand ervaart.

Hij kent nog een andere VVV, verwondering, verbazing en verbijstering, een manier van kijken naar de wereld die je alert houdt en die ook maakt dat je soms meer kwaliteit in de dag blijkt te hebben dan je dacht.

Waar hij een hekel aan heeft, is de kreet: ‘Heeft u het al verwerkt?’ Kinderen, ouders en partners zijn met ons verweven, ze kleuren ons leven en we blijven met hen verbonden, ook als ze er niet meer zijn. Dat kun je niet verwerken, dat blijft bij je. Juist diegenen die zo dichtbij zijn en die je bij tijd en wijle een louterende spiegel voorhouden, mis je het meest, want er is steeds meer wat de ander niet meer meemaakt.

Marinus eindigt met een handvol woorden voor de aanwezigen, woorden die we wellicht in een boekje kunnen schrijven en waarbij we een overdenking op papier kunnen zetten over dat waarvoor we dankbaar zijn, waarnaar we zoeken of waarvan we kunnen geven.

Spiegel / stilte / erbarmen / muziek / bad, brood, bed / kruik voor je buik / buurman / vriendschap / werk / aandacht / geduld / tijd / begrip / kennis, kunde en inzicht / perspectief / verbinding / inluisteren / bevestiging / vergeving / wandelstok / zachtheid / zegen / water / woorden / wijn en olie, als metafoor voor ‘het beste van jezelf’.
Als Kees een lied heeft gezongen, zijn er nog wat vragen uit de zaal, zoals waar Marinus zijn drijfveer vindt. Die ligt in de verhalen van mensen, zo antwoordt hij. Je kunt vragen naar de feiten, maar hij is meer geïnteresseerd in de beleving en de betekenis.

Op een vraag over hoe om te gaan met afasie of met situaties die je eigenlijk uit de weg wilt gaan, zegt Marinus: ‘Ik doe drie dingen: ik zorg dat ik niet te moe ben als ik zo’n bezoek afleg, dat ik rust heb in mezelf, en dat ik naast die ander ga zitten, letterlijk en figuurlijk, op het niveau van de chaos.’

Vervolgens luisteren we naar Johan Schurer, die een schilderij laat zien van de nestor van de Drentse kunst, Jan van Loon, bijna 80, en technisch zeer veelzijdig.

Het meegebrachte schilderij heet ‘Voorbijgangers’ en laat een aantal mensen zien wier gezichten niet herkenbaar zijn. Ze hebben allemaal hun eigen leven, maar weten van elkaar niet wat er in het hoofd van de ander omgaat. De uitstraling heeft daardoor iets schimmigs en mysterieus.

 

 

 

 

 

Kees zingt een lied van Louis van Dijk met tekst van Hans Bouma en tot slot bedankt Zwanie Marinus voor zijn woorden; hij krijgt een bloemetje, samengesteld door Titi Tingen, en een pakketje, samengesteld door Marianne Vanderveen, met Drentse lekkernijen en twee Knapzakroutes langs plekken waar het thema ‘over leven’ ook centraal stond in de geschiedenis.

 

 

 

 

 

 

 

 

Op zondag 5 februari 2017 is het thema ‘Ziel en zaligheid’ en is ds. Margriet Gosker, projectleider van 500 Jaar Protestant van de landelijke kerk, onze gast.

Iedereen is dan uiteraard weer van harte welkom!