Op 2 juni 2024 vond de laatste Zin-in-Zondag bijeenkomst van seizoen 13 plaats. Chris Fictoor was onze gast. Chris Fictoor viert dit jaar zijn 60-jarig componistenbestaan. Als musicus heeft hij zich op tal van terreinen ontplooid, initieert hij muziekproducties en -projecten, stimuleert kennisoverdracht in muziek en leiderschap, coacht musici en andere professionals. Als geassocieerd lid is hij verbonden aan de kloosterorde van de Karmelieten, hij werkt als geestelijk begeleider en persoonlijk adviseur en is voorganger in diverse kerken.

Aukje Heideman heet iedereen van harte welkom en geeft als eerste het woord aan fotograaf Alfred Oosterman. Hij licht zijn foto toe, bij kloosterorden denkt Alfred in eerste instantie aan de Middeleeuwen. Op de foto zien we een deel van het plafond van de Bartholomeuskerk in het Groningse dorp Stedum. Dit is een romanogotisch kerkgebouw uit de 13e eeuw met gewelfschilderingen uit de 15^e eeuw. In deze schilderingen zijn beelden te zien van apostel Bartholomeus aan wie de kerk oorspronkelijk was gewijd, beelden van dieren en van engelen die het goede verbeelden, elk met een eigen instrument.

Chris Fictoor neemt ons in het eerste deel van zijn lezing mee in de geschiedenis van kloosterorden. In dit verslag delen we een aantal punten uit zijn lezing.

Het christelijke kloosterleven begon in de Egyptische woestijn, bij de woestijnmonniken. In de derde eeuw na Christus leefden deze monniken een leven van spreken, bidden en mediteren. Vanuit deze woestijn verspreidde het kloosterleven zich van het Oosten naar West-Europa.

In de Middeleeuwen ontstaan er op diverse plekken in Europa kloosters, ook in Noord Nederland. Elk klooster heeft kloosterregels, waarin kenmerken van de leefregels worden beschreven. Er zijn vier kloosterregels te onderscheiden: de regel van Benedictus; van Augustinus (is ook de regel van de Dominicanen); van Franciscus en van Albertus (Karmel).

De oudst bewaarde regel van het Westen is die van Augustinus met als uitgangspunt ‘Liefde is veelvormig’. De regel van Benedictus bevat meer regels, het thema is stabiliteit en gehoorzaamheid. Met gehoorzaamheid wordt hier niet bedoeld het doen wat door een ander is gevraagd of opgelegd, maar het volgen van je roeping en hier trouw aan zijn. Benedictijnen zijn plaats gebonden. In tegenstelling tot Franciscanen en Dominicanen, trekken zij rond en hebben aandacht en zorg voor armen en voor dieren (Franciscanen). De orde van Albertus en van de Karmelieten heeft onder andere een sterk mystieke inslag, stilte is een belangrijke plek en tussen ons de liefde als midden. Het midden als een plek van liefde om elkaar te ontmoeten.

Op dit moment zijn er in Nederland 2563 kloosterlingen. Wereldwijd groeit het kloosterleven, in Nederland is 95% van de kloosterlingen ouder dan 50 jaar. Inmiddels hebben 142 kloosters in Nederland een nieuwe bestemming gekregen.

In het tweede deel van zijn lezing legt Chris Fictoor vanuit de kloosterorden de link met muziek en spiritualiteit. Spiritualiteit duidt op de geest, spirit, levensadem, geleefde spiritualiteit. Chris Fictoor haalt een citaat van Prins Claus aan dat als kunstwerk in het Conservatorium van Groningen hangt: ‘Freedom is in the mind and can’t be taken away’.

Muziek kan uitdrukken waar geen woorden voor zijn. Het is ongrijpbaar én concreet. Muziek kan losmaken wat iemand ten diepste beweegt. Muziek en spiritualiteit zetten elkaar in beweging. Taizé, een christelijke oecumenische kloostergemeenschap in Frankrijk, is een plek van stilte, muziek en bezinning. Kenmerkend voor Taizé zijn de liederen die in de gebedsvieringen gebruikt worden. Het zijn korte liederen die gewoonlijk vele malen achter elkaar gezongen worden. Bijvoorbeeld:

Als alles duister is,
ontsteek dan een lichtend vuur
dat nooit meer dooft,
een vuur dat nooit meer dooft.

Muziek: Jacques Berthier oorspr. titel: Dans nos obscurites © Ateliers et Presses de Taizé/Communaute de Taizé, Frankrijk

Aan het slot van de bijeenkomst zingt Chris Fictoor een lied ‘Hier in de schaduw van de stilte’ en is er aansluitend gelegenheid voor een aantal reacties en vragen.

Kees Richters zong als afsluiting van de bijeenkomst een lied van Herman Verbeek op muziek van Chris Fictoor uit de bundel ‘Getijden’:

BREKEN EN DELEN

Het moet in de zomer gebeuren,
dan oogsten de boeren het graan
ze brengen het naar onze steden,
het zou zonder koren niet gaan
het brood moet er dagelijks wezen,
de vrouw overlegt met haar man
ze vraagt hoe ze het zullen delen,
ze leren de noodzaak ervan.

wij hadden allang kunnen weten
hoeveel er te eten moet zijn
hoever of het delen moet rijken
wij bakken het brood nog te klein
wie veel wil wil van een ander
kortzichtig is erger dan blind
het delen blijft zolang geboden
als vrede bij recht begint.

wij moeten terug naar de zomer
en wandelen over het veld
daar leerden we breken en delen
het graan heeft het ons verteld
en als onze kinderen vragen
wat is dat een sterveling
dan zullen zij van ons vernemen
dat is menigvuldiging.

Aukje Heideman bedankte Chris Fictoor heel hartelijk voor de boeiende lezing. Als ook Alfred Oosterman en Kees Richters voor hun bijdragen in dit seizoen en alle bezoekers.

Foto: Alfred Oosterman